Nog geen twee weken geleden kwamen Belgische en Europese boeren massaal op straat, onder meer om te protesteren tegen oneerlijke prijzen en contracten met grote spelers als supermarkten. Boeren buiten Europa hebben daarnaast vaak te lijden onder systematische mensenrechtenschendingen.
Daarom neemt Superlijst Sociaal de komende maand Colruyt, Delhaize, Carrefour, Aldi en Lidl onder de loep, samen goed voor meer dan 80% marktaandeel in België. Daarbij wordt gekeken hoe supermarkten mensenrechten waarborgen in hun voedselketens. Meer bepaald gaat het om preventie en herstelbeleid rond mensenrechten, sociale rechten van arbeiders, eerlijke prijzen en contracten, en het recht op een menswaardige levensstandaard voor kleinschalige boeren. Ook de aanpak van genderongelijkheid in de voedselketens komt aan bod.
Het onderzoek kijkt niet alleen naar engagementsverklaringen, maar gaat ook na of de supermarkten een publiek actieplan hebben, en of ze rapporteren over de uitvoering van die actieplannen. Zo blijkt of de supermarkt de daad ook bij het woord voegt.
Sleutelrol voor supermarkten
“Wereldwijd werken er meer dan 800 miljoen mensen in de landbouw en dat doen ze vaak in onrechtvaardige omstandigheden,” vertelt Jelle Goossens van Rikolto, een ngo voor duurzame voedselsystemen. “Kleinschalige boeren en arbeiders in globale voedselketens zijn vaak het slachtoffer van uitbuiting, kinderarbeid en discriminatie. Dat zijn complexe problemen met verschillende verantwoordelijken, maar supermarkten zijn daarbij invloedrijke spelers. Zij kunnen zelf eerlijke handelspraktijken toepassen, maar ze kunnen ook andere spelers in de voedselketen aanzetten om sociale en mensenrechten te respecteren. Daarom gaan we na of supermarkten die hefbomen ook inzetten.”
Onrecht ook in Europa
Het onderzoek kijkt niet alleen naar globale voedselketens, maar focust ook op Europese boeren. “Ook in onze eigen Europese landbouw zijn boeren nog te vaak de kwetsbare schakel die vaak in een verliespositie wordt gedwongen,” weet Goossens. “Ook daar kan de supermarkt haar verantwoordelijkheid opnemen.” Zo gaat het onderzoek na of supermarkten inzetten op duurzame langetermijncontracten, eerlijke prijzen en collectieve organisaties van boeren.
Ranglijst
Het eindrapport zal de prestaties van de supermarkten vergelijken. Zo wordt duidelijk welke supermarkten voorop lopen met hun inzet op mensenrechten en welke achterop hinken. Denktank Questionmark voerde al verschillende onderzoeken uit in Europa over mensenrechten, gezondheid, dierenwelzijn, en klimaat en milieu. “Supermarkten hebben vanwege hun sleutelpositie de kans én verantwoordelijkheid om een grote rol te spelen in het voedselsysteem,” vertelt Charlotte Linnebank, directeur van Questionmark. “Met Superlijst tonen wij aan supermarkten welke best practices zij van elkaar kunnen overnemen en waarin zij een tandje moeten bijsteken.”
In België publiceerde Questionmark samen met Rikolto en haar partners ook al de Superlijst Milieu. Duurzaam voedsel bleek nog niet de norm in Belgische supermarkten. Zowel het onderzoek naar mensenrechten als ecologische duurzaamheid zal herhaald worden in België, om mogelijke vooruitgang bij de supermarkten te tonen.
De onderzoeksmethode van Superlijst Sociaal is beschikbaar op www.superlijst.be. De resultaten worden bekendgemaakt op donderdag 20 juni.