Aantal supermarktaanbiedingen voor alcohol in vier jaar verdubbeld.

Jongeren extra vatbaar voor alcoholmarketing

AMSTERDAM, 20 feb 2025 – Supermarkten promoten steeds meer alcohol in hun folders, ondanks hun belofte in het Nationaal Preventieakkoord om gezonde keuzes te stimuleren. Dit blijkt uit nieuw onderzoek van denktank Questionmark in samenwerking met KWF Kankerbestrijding en MDL Fonds. In 2024 telden de wekelijkse reclamefolders van de zes grootste supermarktketens gemiddeld 445 aanbiedingen voor alcoholhoudende dranken, twee keer meer dan in 2020 (219 aanbiedingen). Alcohol is bewezen slecht voor de gezondheid. Zo vergroot het onder meer de kans op zeven soorten kanker. 

In het onderzoek zijn de wekelijkse folderaanbiedingen van de zes grootste supermarktketens – Albert Heijn, Aldi, Dirk, Jumbo, Lidl en Plus – geanalyseerd over de jaren 2020, 2022 en 2024. Questionmark concludeert dat het aandeel van alcohol in de folderaanbiedingen aanzienlijk is gestegen. Waar in 2020 nog 10% van de aanbiedingen over alcohol ging, is dat in 2024 opgelopen naar 15%. Vooral mixdranken en sterke drank worden vaker geadverteerd: hun aandeel binnen de alcoholpromoties steeg van 5% in 2020 naar 12% in 2024. 

Gezondheidsorganisaties: ‘Supermarkten maken beloftes niet waar’ 

Dorine Manson, directeur van KWF, noemt de bevindingen uit het onderzoek uitermate teleurstellend. “In 2018 hebben supermarkten in het Nationaal Preventieakkoord toegezegd hun klanten te helpen gezondere keuzes te maken. Een daling in reclame voor alcoholhoudende dranken lag voor de hand, maar in plaats daarvan zien we juist een sterke toename van het aandeel alcoholpromoties.” 

Manson wijst erop dat deze trend extra zorgelijk is omdat alcoholreclame ook jongeren bereikt, terwijl in het Preventieakkoord juist expliciet is afgesproken dat dit moet worden voorkomen. “Jongeren zijn extra gevoelig voor alcoholmarketing. Onderzoek toont aan dat zij eerder beginnen met drinken en ook meer drinken als zij alcoholreclame zien. Dat is zorgwekkend, want we willen allemaal dat onze kinderen gezond kunnen opgroeien.” 

Supermarkten stunten minder, maar adverteren vaker 

Sinds de invoering van de nieuwe alcoholwet in 2021 mogen supermarkten niet meer dan 25% korting geven op alcohol. “Uit ons onderzoek blijkt dat de begrenzing op de diepte van de aanbiedingen teniet gedaan wordt door de toename in het aantal aanbiedingen. Ik hoop dat directies van supermarkten en beleidsmakers in Den Haag dit inzicht ter harte nemen en maatregelen nemen zodat supermarkten hun klanten daadwerkelijk minder verleiden tot het kopen van alcohol,” zegt Charlotte Linnebank, directeur van Questionmark. 

Pleidooi voor gelijke regels 

De gezondheidsfondsen, verenigd in het initiatief de Gezonde Generatie, pleiten daarom voor wetgeving die alcoholreclame verder beperkt. De overheid kan bijvoorbeeld beperkingen stellen aan waar alcohol te zien is in de supermarkt. Manson: “Nu zie je in veel winkels alcohol buiten het daarvoor bestemde schap, bijvoorbeeld op de versafdeling.” Volgens de gezondheidsfondsen zou alcohol uitsluitend in het alcoholschap moeten staan. Andere mogelijke maatregelen zijn een verbod op alcoholreclame in de folders, en het stoppen met gratis weggeefcadeautjes bij alcoholproducten, zoals petjes, t-shirts en andere gadgets.  

Manson: “Er moeten bindende regels komen die voor alle supermarkten gelijk zijn. Zonder zo’n wettelijke aanpak beloont de marktwerking vooral de supermarkten die achterblijven op het gebied van gezondheid.” 

Uit eerder publieksonderzoek* blijkt dat er brede steun is voor dergelijke maatregelen. Meer dan de helft van de Nederlanders steunt een verbod op alcoholreclame en zichtbare uitstalling in supermarkten. Vorige week gepubliceerde draagvlakcijfers van het Trimbos-instituut bevestigen dit beeld. Ook de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) noemt het beperken van alcoholmarketing een van de effectieve maatregelen om alcoholschade terug te dringen. 

Alcoholschade 

Alcoholschade kost de samenleving ieder jaar tussen de 2,3 en de 4,2 miljard euro. Alcoholgebruik hangt samen met ongeveer 200 verschillende aandoeningen en ziekten, waaronder een vergrote kans op 7 soorten kanker. Ook verhoogt alcohol het risico op bijvoorbeeld verkeersongevallen en geweld, en zadelt het de maatschappij op met onder meer hogere zorgkosten en productiviteitsverlies. Om dit terug te dringen sloot de Nederlandse overheid in 2018 het Nationaal Preventieakkoord in samenwerking met meer dan 70 maatschappelijke organisaties, bedrijven en zorginstellingen. 

*Draagvlakonderzoek (februari 2023) uitgevoerd door MarketResponse in opdracht van Gezonde Generatie, onder 1.605 Nederlanders van 18 jaar en ouder.