Lidl loopt duidelijk voorop, maar geen enkele grote Belgische supermarkt doet voldoende om de mensenrechten in hun toeleveringsketens te beschermen. Dat blijkt uit Superlijst Sociaal, een onderzoek bij Aldi, Carrefour, Colruyt, Delhaize en Lidl dat de bescherming van mensenrechten, gendergelijkheid en de rechten van landbouwarbeiders, kleine boeren in het globale Zuiden en Europese boeren vergelijkt. Er zijn sterke projecten, bijvoorbeeld voor cacaoboeren, maar een totaalaanpak voor alle ketens blijft uit. De Europese zorgplichtwet gaat dit nochtans verplichten. Deze Superlijst is een initiatief van denktank Questionmark, in samenwerking met Rikolto en steun van Oxfam België en Fairtrade Belgium.
Lidl koploper, maar geen garantie op mensenrechten
In de ranking is Lidl de voorloper en zit Aldi in de middenmoot. Delhaize, Colruyt en Carrefour presteren het minst goed. Lidl brengt jaarlijks in kaart welke ketens een hoog risico hebben op mensenrechtenschendingen, om vervolgens de problemen te identificeren en erop te reageren. Lidl is ook het meest transparant over haar leveranciers en heeft als enige supermarkt een klachtenprocedure specifiek voor haar toeleveringsketens. Lidl en Aldi hebben ook als enigen een actieplan tegen gendergerelateerd geweld voor al hun ketens.
Desondanks kan geen enkele supermarkt de naleving van mensenrechten waarborgen in haar toeleveringsketens. “Nochtans moeten supermarkten vanaf 2027 mensenrechtenschendingen opsporen, aanpakken en voorkomen,” zegt Jelle Goossens van Rikolto. “Dat is dit jaar beslist in de Europese zorgplichtwet. Dit onderzoek is dus een stevige wake-up call voor de supermarkten.”
Charlotte Linnebank, directeur Questionmark, besluit: “Het valt op dat Lidl sterk voorloopt in België, maar voor álle supermarkten is veel ruimte om meer verantwoordelijkheid te nemen. Ik hoop dat alle supermarkten steun halen uit onze aanbevelingen en bij een volgend onderzoek meer transparantie, beleid en actie tonen voor mensenrechten.”
Sporadische stappen voor hogere inkomens voor boeren en arbeiders
De meeste supermarkten werken in enkele ketens aan betere inkomens voor kleinschalige boeren en landbouwarbeiders. Lidl, Aldi, Colruyt en Delhaize engageren zich tot een leefbaar loon voor arbeiders op bananenplantages. Colruyt rapporteert als eerste supermarkt over de kloof tussen een leefbaar inkomen en het huidige loon van cacaoboeren in Ivoorkust. “Dit zijn waardevolle projecten met reële impact”, stelt Philippe Weiler, CEO van Fairtrade Belgium. “Maar supermarkten verkopen talloze andere producten, zoals koffie, waarbij de sociale en ecologische uitdagingen ook zo’n aanpak vereisen.”
Weinig engagement voor Europese boeren
Het onderzoek bekijkt ook beleid voor Europese boeren. Dit voorjaar kwamen boeren in België en Europa uit onvrede massaal op straat. Carrefour gaat langetermijncontracten aan en Colruyt koopt aan bij coöperatieven, wat goed is voor de onderhandelingspositie van boeren. Maar geen enkele supermarkt formuleerde een organisatiebreed engagement voor langetermijncontracten en eerlijke prijzen voor Europese boeren. “Supermarkten en Europese boeren kunnen samen bouwen aan eerlijke en stabiele relaties. De goede voorbeelden dat we hier al zien, moeten de standaard worden,” zegt Jelle Goossens van Rikolto.
Opsporen, oplossen, voorkomen
Superlijst Sociaal roept de supermarkten op tot actie. Bart Van Besien, Oxfam België: “Een eerste belangrijke stap is je risico’s in kaart brengen en deze negatieve impact beoordelen. Daarna kan je effectief schendingen van mensenrechten voorkomen en oplossen.” Superlijst Sociaal toont aan dat momenteel geen enkele supermarkt alle stappen van zorgplicht in haar beleid heeft opgenomen en ook toepast. “Supermarkten hebben dus nog veel werk,” besluit Van Besien. “Dit moet een wake-up call zijn met het zicht op de komende wettelijke verplichtingen.”