Supermarkten weten van mensenrechten problemen maar doen veel te weinig

16 mei 2023, Amsterdam - Lidl loopt voorop, maar geen enkele Nederlandse supermarkt toont vergaande maatregelen voor het naleven van mensenrechten in hun toeleveringsketens. Supermarkten hebben wel beleid en ze hebben ook zicht op waar de risico’s op kinderarbeid, discriminatie en uitbuiting zich voordoen. Maar concrete acties van supermarkten om de rechten van arbeiders, boeren en vrouwen te respecteren, blijven grotendeels uit. Dat is de conclusie van Superlijst Sociaal, waarin de zeven grootste supermarkten in Nederland zijn vergeleken op het naleven van mensenrechten. Dit nieuwe onderzoek is een initiatief van denktank Questionmark, ondersteund door Oxfam Novib en Solidaridad, dat vandaag gepubliceerd wordt.

Risico’s bekend, acties blijven achter 

Uit het Superlijst onderzoek blijkt dat Lidl nu voorloper is in de markt, Albert Heijn, Aldi, Ekoplaza en Jumbo in de middenmoot belanden en Plus en Dirk de minste inzet op mensenrechten tonen. Lidl is transparanter over waar producten vandaan komen dan andere supermarkten en hoe het mensenrechten problemen aanpakt. Maar geen enkele supermarkt levert voldoende bewijs voor het waarborgen van mensenrechten. Dit ondanks toezeggingen van alle 7 supermarkten om internationale richtlijnen van de Verenigde Naties en de OESO te volgen. “Twaalf jaar na de bekrachtiging van de OESO richtlijnen, is het de hoogste tijd dat supermarkten in de breedte van hun assortiment risicoproducten gaan identificeren en onderzoeken. Zodat ze in nauwe samenwerking met leveranciers, boeren en arbeiders maatregelen kunnen nemen”, zegt Heske Verburg, directeur van Solidaridad. 

Sporadische stappen voor leefbaar inkomen

De meeste supermarkten erkennen dat kleinschalige boeren zoals in de cacaosector vaak onvoldoende verdienen om aan hun basisbehoeften te kunnen voldoen. Zo werken Albert Heijn, Aldi en Plus samen met Tony’s Chocolonely aan een leefbaar inkomen voor cacaoboeren. Lidl onderneemt projecten in cacao, koffie en cashews om kleinschalige boeren te ondersteunen in de Way to Go-productlijnen. Dit zijn concrete stappen om de rechten van kleinschalige boeren op een leefbaar inkomen te respecteren. Maar supermarkten hebben duizenden andere producten in de schappen liggen waarvoor zo’n aanpak ook nodig is. Eline Achterberg, expert mensenrechten in voedselketens bij Oxfam Novib: “Supermarkten draaien megawinsten, terwijl mensen die hun voedsel produceren vaak zelf niet eens genoeg verdienen om rond te komen. Het is echt tijd dat supermarkten zich inzetten voor een eerlijke verdeling van waarde en zeggenschap in de keten.” 

Supermarkten niet voorbereid op wetgeving

De Europese Unie onderhandelt op dit moment over een nieuwe richtlijn voor internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen. Deze wetgeving vereist dat bedrijven, inclusief supermarkten, zorg dragen voor mensenrechten en het milieu. Ook in Nederland ligt een initiatiefwet op tafel. Charlotte Linnebank, directeur Questionmark: “Supermarkten nemen nog te weinig verantwoordelijkheid en lijken te wachten op wetgeving voordat zij mensenrechten echt serieus nemen. Superlijst Sociaal laat kansen zien van goed beleid en praktijken waarmee supermarkten verdere stappen kunnen zetten.”