Supermarkten blijven stunten met vlees ondanks duurzame ambities

Supermarkten zeggen dat ze willen verduurzamen, maar hebben geen concrete plannen om hun assortimenten, reclames en winkelinrichting milieuvriendelijker te maken. Zo stimuleren ze nog steeds dat Nederlanders te grote hoeveelheden vlees blijven eten. Dit blijkt uit Superlijst Groen 2023, waarin denktank Questionmark de grootste Nederlandse supermarkten op duurzaamheid vergelijkt.

Natuur en klimaat ondervinden nog weinig verbetering

Questionmark publiceert deze tweede Superlijst Groen in samenwerking met Milieudefensie, Mighty Earth en Natuur & Milieu. De zeven grootste supermarkten van Nederland worden met elkaar vergeleken op de voor hen meest prangende duurzaamheidsthema’s: klimaatplannen, eiwittransitie, duurzame landbouw en verpakkingen. 

Charlotte Linnebank, directeur Questionmark: “De meeste supermarkten beperken hun inzet tot beleid en doelstellingen en rapportage hierop. Weinig supermarkten voeren veranderingen door in de praktijk, waardoor natuur en klimaat er nauwelijks op vooruit gaan." Ekoplaza, Lidl en Albert Heijn zijn relatief het meest duurzaam, gevolgd door Jumbo, Dirk en Aldi in de middenmoot en Plus als achterblijver. Voor alle supermarkten is veel ruimte tot verbetering.

Lidl maakt inhaalslag

Vergeleken met twee jaar terug is opmerkelijk dat Lidl zich duidelijker inzet voor klimaat en natuur. Lidl rapporteert bijvoorbeeld als enige over de herkomst, de teelt en het transport van groente en fruit afzonderlijk, en over de drie hoofddoelen van het Plastic Pact. Daarnaast stelt Lidl eisen aan leveranciers om de ontbossing door palmolie tegen te gaan. Verschillen tussen marktleiders Albert Heijn en Jumbo komen onder meer doordat Albert Heijn rapporteert op herkomst, transport en teelt in de verkoop, waar Jumbo dit niet doet. “Supermarkten moeten boeren en tuinders helpen duurzamer te produceren. Door meer duurzame en lokale producten voor een eerlijke prijs aan te bieden en voorrang te geven aan producten met een keurmerk”, aldus Rob van Tilburg, directeur programma’s Natuur & Milieu.

Wel klimaatdoelen, geen concrete actieplannen

Alle supermarkten zeggen dat zij zich aan het Klimaatakkoord van Parijs houden. In de praktijk blijkt dat echter niet het geval. Milieudefensie-directeur Donald Pols: “Het verminderen van de uitstoot is geen vrijblijvende optie, maar een dwingende opdracht. De rechter is in de klimaatzaak tegen Shell heel duidelijk geweest: de CO₂ moet omlaag. Het is daarom voor alle supermarkten tijd om nu in actie te komen. In de eerste plaats voor marktleider Albert Heijn.”

Alle supermarkten hebben ook de doelstelling om ontbossing voor de productie van soja voor veevoer volledig uit te bannen. Jurjen de Waal, directeur Mighty Earth Nederland: “Maar geen enkele supermarkt heeft een adequaat actieplan om dit te realiseren. Het risico op grootschalige ontbossing van belangrijke natuurgebieden als de Amazone en de Cerrado blijft daarmee onverminderd groot.” 

Assortiment en reclame stimuleren vleesconsumptie

Reclamefolders blijven gevuld met dierlijke producten. 80 procent hiervan is gericht op producten met een hoge of middelmatige klimaatimpact (vlees, vis en kaas). Albert Heijn en Jumbo bieden zelfs respectievelijk 40 en 55 procent van de dierlijke eiwitten in de aanbieding aan door middel van kwantumkorting (3 voor de prijs van 2). Dit type aanbieding zorgt ervoor dat de consument meer geld uitgeeft en met meer eten naar huis gaat dan gepland.

Minder vlees, meer plantaardig
Wel valt op dat supermarkten transparanter zijn over de verkoop van dierlijke producten. Voor het eerst geven vrijwel alle supermarkten openheid over de verhouding tussen dierlijke en plantaardige eiwitten in hun verkopen. Met dit inzicht kunnen supermarkten sturen op het verminderen van de verkoop van dierlijke producten en het stimuleren van de verkoop van plantaardige producten. Met name Ekoplaza, Dirk en Lidl nemen hierin de eerste stappen. Zo beperkt Ekoplaza het aandeel rood vlees in de aanbieding tot 10 procent, deed Dirk een pilot om vleesverkoop actief te ontmoedigen, en plaatst Lidl plantaardige vleesvervangers tijdelijk in het schap met de vleesproducten. Alle supermarkten hebben nu ook een doelstelling om naar verhouding minder vlees te verkopen; bij Albert Heijn en Aldi zijn die doelstellingen het meest ambitieus.